Uitslapen: Ongezond of valt dat wel mee?
Je kent het vast wel, de drang om uit te slapen in het weekend. Het is bijvoorbeeld zondagochtend, en je hebt de hele dag geen belangrijke verplichtingen. De wekker staat dus mooi pas om 11 uur! En tegen de tijd dat die dan gaat, lig je nog steeds na te soezen dat je gewoon nog een uurtje blijf liggen. Met als resultaat dat je per saldo pas rond 12 uur uit je bed komt.
Je denkt vast hartstikke lekker om zo lang in je bed te blijven liggen, maar als je eenmaal op staat zul je merken dat je helemaal niet zo uitgerust bent. Wat doet uitslapen nu eigenlijk precies met je lichaam? Helpt een lange nacht om goed bij te slapen of is uitslapen ongezond? Gister hebben we de gevolgen van te veel en te lang slapen besproken, vandaag gaan we het hebben over uitslapen en hoe gezond dit is.
Wat is je bioritme?
Om te bepalen of uitslapen ongezond is, is je bioritme of slaap-waakritme van essentieel belang. Dat is de “klok” van je lichaam, die bepaalt wanneer bepaalde processen in gang gezet moeten worden. Denk bijvoorbeeld aan de productie van specifieke hormonen. Je bioritme zorgt ervoor dat je op de juiste moment energie hebt, honger hebt of slaperig wordt.
Dat ritme werkt echter op basis van regelmaat. Je lichaam gaat ervan uit dat je dagelijks rond dezelfde tijden eet en slaap, en baseert de variatie van je hormoonspiegel daarop. Door er iedere dag een heel ander schema op na te houden, kun je dus voor heel wat verwarring zorgen!
Is uitslapen ongezond?
Uitslapen is bij uitstek een van die dingen die het bioritme kan verstoren. Natuurlijk, een uurtje langer doorslapen heeft geen grote gevolgen. Maar als je doordeweeks om 8 uur opstaat en in het weekend bijvoorbeeld pas om half 12, dan zul je dat wel degelijk gaan merken.
Vervelender nog: het nadelige effect van zo’n verstoord bioritme kan zelfs meerdere dagen doorwerken. Met als resultaat: moe & honger op rare momenten. Hier gaan we nog verder op in.
Moe op rare momenten
Vermoeidheid wordt geregeld met behulp van hormonen zoals melatonine. In principe weet je lichaam dat het alleen ’s avonds en ’s nachts melatonine moet produceren. Dat is immers de tijd waar je normaal gesproken slaapt. Maar als je heel lang uitslaapt, dan blijft de productie veel te lang doorlopen. Dit zorgt voor de rest van de dag voor verwarring.
Een gevolg is dat je de volgende avond niet moe wordt – de dag is immers pas net begonnen. Hierdoor ben je op de maandagochtend juist weer extra slaperig. Net als een jetlag kan die verschuiving zo een halve week door blijven werken. Je hebt dan dus tot woensdag energie op de verkeerde momenten.
Honger op rare momenten
Een verstoorde bioritme zorgt er ook voor dat je verzadigingsgevoel van slag raakt. Dit effect wordt nog sterker omdat je meestal ook op andere tijden eet wanneer je uitgeslapen hebt. Je lichaam weet dan niet goed meer wanneer het brandstof kan verwachten, en kan daar dus de energiehuishouding niet meer op af stemmen.
Zo zorgt uitslapen er dus voor dat je plotseling vervelende eetbuien kunt krijgen als je helemaal niet wilde gaan eten. En ook dat effect kan nog een paar dagen na die luie ochtend doorwerken!
Uitslapen is geen goede nachtrust
Maar wat als je doordeweeks te weinig geslapen hebt en dat graag in wilt halen? Helaas is een ochtend geen wekker zetten dan niet de goede oplossing. Niet alleen is uitslapen ongezond, het levert ook nog een behoorlijk slechte slaap op.
Dat komt omdat je ondanks die extra melatonine niet in staat bent om ’s ochtends echt diep te slapen. Dat heeft deels te maken met prikkels van buitenaf, zoals zonlicht en geluiden. Maar ook doordat dit volgens je bioritme gewoon geen slaaptijd is. Je rust er hoe dan ook niet echt lekker van uit.
Bijslapen werkt niet!
In het algemeen geldt bovendien dat bijslapen erg slecht werkt. Twee lange nachten in het weekend zijn niet genoeg om te compenseren voor vijf nachten met slaaptekort. Je stresslevels blijven hoger en je kunt je ook na een weekend uitslapen nog niet optimaal concentreren.
De beste manier om uitgerust te blijven is dus om een slaaptekort simpelweg te voorkomen. Ga bijvoorbeeld een uur eerder naar bed. Heb je echt acuut extra slaap nodig, dan kun je altijd nog beter een kort dutje doen.
